Büyük Mısır Müzesi ziyarete açıldı; piramit manzaralarından Tutankamon’un eserlerine kadar neler bekleyebileceğinize beraber bakalım.
Kahire’deki Büyük Mısır Müzesi (Grand Egyptian Museum), senenin en büyük kültürel açılışlarından biri olarak duyuruluyor. Gize Piramitleri’nin yakınında yer edinen bu kültürel yapı, tek bir uygarlığa adanmış dünyanın en büyük kurumu ve ortalama 120 dönümlük alanda 70.000 ila 100.000 içinde sergiliyor. Söz mevzusu müze, Fransa’daki Louvre Müzesi’nin ortalama iki katı büyüklüğünde.
Müzenin açılış zamanı on yılı aşkın süre ilkin planlanmış, peşinden 2018’e ve sonrasına ertelenmiş, kademeli açılış da takvimi uzatmıştı. Şimdi ise nihayet Kasım ayında tamamen ziyarete açıldı.
Gecikmelere ne sebep oldu?
Aslına bakarsak gecikmelere dair pek oldukça şey GEM’in (Grand Egyptian Museum) kontrolü dışındaydı. Müze planları ilk olarak 1992’de açıklandı; temel taşı bir on yıl sonrasında, devrin Cumhurbaşkanı Hüsnü Kutsal tarafınca atıldı. 2011’deki Arap Baharı onu görevden indirdi ve birkaç yıl sonrasında bir askeri darbe hükümeti tekrardan değiştirdi. Sonrasında gezim gelirlerindeki düşüş, hükümetin inşaatı finanse etmek için ortalama 1 milyar ABD doları (740 milyon sterlin) tutarında kredi arayışına girmesi anlamına geldi. Covid-19 pandemisi ve komşu ülkelerdeki süregiden savaşlar daha çok gecikmeye yol açtı.
Bu mega proje toplamda ortalama 1,2 milyar dolara mal oldu. Yatırımın büyük kısmı Japonya Internasyonal İşbirliği Ajansı’ndan alınan kredilerle finanse edildi.
Bu senenin başlarında, 3 Temmuz 2025 resmi açılış zamanı olarak açıklandı — ilk kez belirli bigün duyuru edilmişti — sadece bölgesel gerilimler sebebiyle hemen sonra 1 Kasım’a ertelendi. Bir de şöyleki düşünelim: Büyük Gize Piramidi’nin inşasının 15 ila 30 yıl sürdüğü tahmin ediliyor. GEM üstünde çalışılmaya başlanmasının üstünden ise artık 23 yıl geçti.
Ne bekleyebiliriz?
Kasım ayındaki açılış, 1922’de firavunun mezarının keşfinden bu yana ilk kez Tutankamon’la beraber bulunan 5.000 parçalık altın eserlerin tamamını tek bir yerde sergileme vaadi taşıyor. Toplamda GEM, ülkenin tarihini kronolojik ve tematik olarak özetleyen 12 ana galeriden oluşuyor.
Üst kattaki galerilere ulaşmadan ilkin ziyaretçiler, büyük heykeller ve heykelciklerle bezeli görkemli bir merdivenden çıkıyor ve tavan–taban cam pencerelerden çerçevelenen Gize Piramitleri manzarasıyla karşılaşıyor.
Daha ilkin bazı bölümler açık mıydı?
Evet. GEM’in Büyük Salonu’nda, 3.200 senelik devasa II. Ramses heykelinin bulunmuş olduğu alanda 2023’te sınırı olan turlar başladı. Peşinden Ekim 2024’te “yumuşak açılış” yapılmış oldu ve ana galerilerin çoğuna erişim sağlandı; sadece Tutankamon’un eserleri ya da güneş kayıkları — Keops’un (Khufu) Büyük Piramidi yakınında gömülü bulunan antik kraliyet tekneleri; 2021’de kapanana kadar piramidin tarafındaki bir müzede sergileniyorlardı — bu kapsamda değildi.
Eski Mısır Müzesi’ne ne olacak?
GEM’deki eserlerin birçoğu, 23 ayar altın Tutankamon ölüm maskesi benzer biçimde “yıldız” parçalar dahil, Mısır Müzesi’nden getirildi. Orada hâlâ pek oldukça sergi bulunuyor; sadece Kahireli Mısırbilimci ve gezgin rehberi Mosheira Aboghalia, kendisinin ve bazı mahalli rehberlerin müzenin geleceği hakkında düşündüklerini, işlevinin değişebileceğini belirtiyor. Mısır hükümeti resmi bir plan açıklamamış olsa da mekânın giderek daha çok konuşma ve etkinlikler için kullanıldığı görülüyor.
Başka güncellemeler var mı?
Piramitleri de kapsayan tüm Gize bölgesi — GEM dâhil — 2009’dan bu yana hükümetin tekrardan geliştirme hedefinde. Gize Piramitleri arkeolojik alanında da büyük değişimler yapılıyor; yeni bir ziyaretçi merkezi ve alanda ziyaretçileri taşıyacak “hop-on hop-off” elektrikli otobüsler Nisan ayında hizmete girdi.
Açılış Kahire’de turizmi iyi mi etkileyecek?
Başbakan Mustafa Madbouli, müzeyi Mısır’ın “dünyaya armağanı” olarak tanımlıyor ve ülkenin ekonomisini canlandırması umut ediliyor. Kahire Üniversitesi’nden Prof. Salima İkram, “Antik Mısır herkesi büyülüyor. Yunanlar, Romalılar ve Fenikeliler bile Mısır’ı bir gizem ve data ülkesi olarak görüyorlardı” diyor. Müze hem de günümüz Mısır halkını miraslarıyla tekrardan buluşturmayı umuyor.
Gecikmelere karşın coşku dinmedi. Müzenin açılışı, Mısır’da yakıcı yazın bittiği ve kışın daha serin havaların başladığı turizmin yüksek sezonuyla çakışıyor. Mosheira, kısmen GEM etrafındaki coşku sebebiyle 2026 için 2025’e kıyasla şimdiden daha çok rezervasyon gördüğünü söylüyor. Bu artış, muhtemelen Mısır hükümetinin de ummuş olduğu şey: Ülke 2024’te üstün dereceli düzeyde 15,7 milyon gezgin ağırladı ve 2028’e kadar bunu minimum 30 milyona çıkarmayı hedefliyor.
Müze tutarları ne kadar?
Müze tüm Mısırlılar için bir alan olarak tasarlanmış olsa da bazıları giriş maliyetini pahalı bulabilir. Mısırlılar için erişkin bileti 200 Mısır poundu (ortalama 4 dolar). Yabancı ziyaretçilerden alınan 1.200 poundun (25 dolar) minik bir kısmı olsa da birçok Mısırlı aile için oldukça pahalı.
Mısır arkeolojisine katkısı ne olabilir?
“Mısır’ın Indiana Jones’u” olarak anılan kazıbilimci Zahi Hawass için müzenin açılışı, eserleri sergilemekten oldukça daha fazlası anlamına geliyor. Hawass “Artık kendi anıtlarımızın bilim adamları olmamızın zamanı geldi. Krallar Vadisi’nde 64 kraliyet mezarı bulunmuş oldu. Bunların bir tanesini bile bir Mısırlı bile kazmadı” diyor. Hawass, uzun süreden beri Mısırlıların kendi miraslarını araştırma ve koruma mevzusunda öncülük etmeleri icap ettiğini korumak için çaba sarfediyor.
Luksor Eski Eserler Genel Müdürü Dr. Abdelghafar Wagdi de müzenin bu yönde atılmış bir adım bulunduğunu vurguluyor: “2002’den bu yana Mısır’da Mısırbilim yeni ve dinamik bir döneme girdi. Artan bir sahiplenme duygusu var ve Mısırlı akademisyenler ve koruma uzmanları artık birçok büyük kazı ve miras projesine liderlik ediyor” diyor.
Hawass’a bakılırsa Büyük Mısır Müzesi’nin açılışı bir tek geçmişin korunması değil, hem de Mısır’ın bir arkeolojik bulgu merkezi olarak geleceğinin de güvence altına alınması anlamına geliyor. Karmaşık, anıtsal galerilerinin ötesinde, bölgedeki en gelişmiş koruma ve araştırma laboratuvarlarından bazılarına ev sahipliği yapıyor.
National Geographic. 16 Ekim 2025.
BBC. 1 Kasım 2025.
